1. Giriş
Cezada indirim ve uzlaşma müesseseleri, vergi idaresi ile mükellef arasında ortaya çıkan uyuşmazlıkların çözümünde hem taraflara kolaylık sağlamakta hem de yargı mercilerinin yükünü azaltmaktadır. Bu kurumlar sayesinde;
• Vergi ziyaı, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının belli oranlarda indirilmesi,
• Uzlaşma halinde ek indirim 2024’te yapılan düzenlemeyle iptal edildi) imkanları,
• Elektronik başvuru yöntemleri,
• Daha hızlı ve etkin bir tahsilat süreci,
mümkün hale gelmektedir.
⸻
2. Yasal Düzenlemeler
2.1. Cezalarda İndirim (VUK m. 376)
• Vergi ziyaı, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları için uygulanır.
• Başvurunun, ihbarnamenin tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde yapılması gerekir.
• İndirim oranları:
• Vergi ziyaı, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının yarısı (%50),
• Uzlaşma gerçekleşirse, üzerinde uzlaşılan cezanın %25’i(2024’te yapılan düzenlemeyle iptal edildi).
• Ödeme vadesinde veya 6183 sayılı Kanuna göre teminat gösterilerek üç ay içinde yapılmalıdır.
• Ödeme yapılmazsa indirim iptal edilmekte ve ceza eski haline dönmektedir.
2.2. Uzlaşma Müessesesi (VUK Ek 1, Ek 11)
• 7338 sayılı Kanun (26.10.2021) ile usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları da uzlaşma kapsamına alınmıştır.
• 5.000 TL’yi aşan cezalar için uzlaşma talep edilebilir. (2025 yılı için 33.000 TL, yeniden değerleme oranıyla artırılmaktadır.)
• Uzlaşılan cezanın %75’i ödenirse, %25’i indirilmektedir(2024 yılındaki düzenlemeyle iptal edildi).
• 5.000 TL’yi aşmayan cezalar için ceza indirim oranı %50 artırımlı (%75) uygulanmaktadır.
• Uzlaşma talebi, interaktif vergi dairesi üzerinden elektronik ortamda yapılabilmektedir.
• Uzlaşma komisyonlarının üye sayısı gerektiğinde 5’e çıkarılabilmektedir.
2.3. Tarhiyat Öncesi Uzlaşma
• 7338 sayılı Kanun sonrası, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları da kapsam içine alınmıştır.
• Uzlaşma dilekçeleri Bakanlık sistemleri üzerinden elektronik ortamda verilebilmektedir.
• Komisyon yapısı 5 kişiye çıkarılabilmektedir.
2.4. Cezada İndirim ve Uzlaşma İlişkisi
• Mükellef, cezada indirim talebinden vazgeçerek uzlaşmadan yararlanabilir.
• Ancak indirimden yararlanılıp ödeme yapıldıktan sonra uzlaşma hükümleri uygulanamaz.
• Kaçakçılık fiilleri nedeniyle kesilen vergi ziyaı cezalarında indirim uygulanabilir; ancak uzlaşmadan yararlanılamaz.
⸻
3. Mevzuat Referansları
• 213 sayılı Vergi Usul Kanunu:
• m. 376 → Cezalarda indirim,
• Ek 1, Ek 11 → Uzlaşma müessesesi,
• m. 359 → Kaçakçılık fiilleri,
• m. 370 → Ön tespit ve pişmanlık hükümleri.
• 7338 sayılı Kanun (26.10.2021): Uzlaşma ve cezalarda indirimle ilgili kapsamlı değişiklikler.
• Uzlaşma Yönetmeliği (04.08.2022): Usulsüzlük cezalarının uzlaşmaya dahil edilmesi, elektronik başvuru imkanı.
• Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Yönetmeliği (20.08.2022): Yeni usuller ve elektronik dilekçe düzenlemeleri.
• 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun: Teminat ve ödeme süreleri.
⸻
4. Sonuç
Cezada indirim ve uzlaşma müesseseleri, hem mükellef hem de idare açısından kazan-kazan esasına dayalı düzenlemeler olup, etkin bir tahsilat ve ihtilafların azaltılması bakımından büyük önem taşımaktadır. Özellikle elektronik başvuru imkanları, komisyon yapısındaki esneklik ve indirim oranlarındaki düzenlemeler, uygulamayı daha işlevsel hale getirmiştir.
Kazım Çakmakçı
⸻