Ticaret Bakanlığı’ nın 13 Ocak 2025′ te yayımladığı aşağıdaki duyuruda özetle;
- 2024 yılında toplam 250 adet firma “Sonradan Kontrol”e tabi tutularak gümrük işlemleri gümrük müfettişlerince geriye dönük olarak incelenmiş ve bunun sonucunda yaklaşık 1,5 milyar TL vergi + para cezası tahakkuk ettirilmiş. Firma başına ortalama olarak yaklaşık 6 milyon TL’ lik bir vergi + para cezası söz konusudur.
- 2024 yılında toplam 6.133 adet firmanın tescil ettiği 20.378 adet gümrük beyannamesi eşya tesliminden sonra “İkincil Kontrol”e tabi tutulmuş ve bunun sonucunda yaklaşık 5,3 milyar TL vergi + para cezası tahakkuk ettirilmiş. Firma başına ortalama olarak yaklaşık 1 milyon TL’ lik bir vergi + para cezası söz konusudur.
Gümrükte vergi kaybına ve gümrük rejimlerinin uygulanmasına ilişkin para cezaları Gümrük Kanunu’ nun 234 ila 239 nolu maddeleri arasında yer almakla beraber gümrükte ceza tutarları genellikle çok yüksek seviyelerdedir. Ufak hatalar için uygulanan Usulsüzlük cezaları ise Kanunun 241 nolu maddesinde yer almaktadır. Cezaların sertliğini aşağıdaki iki tanımla özetleyebiliriz;
-Gümrük vergilerinin eksik ödenmesi durumunda uygulanacak para cezası vergi kaybının 3 katıdır. Ayrıca vergi kaybı gecikme faiziyle birlikte tahsil edilir.
-İthalatta belli kuruluşların vereceği ve gümrük idaresine ibrazı veya beyanı zorunlu olan lisans, izin, uygunluk belgesi aranıyor ve bunlar olmadan ithalat yapıldıysa gümrüklenmiş değerinin 2 katı para cezası söz konusudur. Gümrüklenmiş değer, ithalatta eşyanın CIF değeri + gümrük vergilerinin toplamıdır.
Gümrükte vergi nasıl eksik ödenir? Genel hatlarıyla aşağıda sebeplerle ithalat beyannamelerinde gümrük vergileri aşağıdaki sebeplerle eksik/hatalı tahakkuk ettirilip ödenebiliyor:
- İthal eşyasının tarifesinin (Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu – GTİP) hatalı beyan edilmesi,
- İthal eşyasının gümrük kıymetinin ve/veya vergi matrahlarına giren gider kalemlerinin eksik beyan edilmesi,
- İthal eşyasının menşe ülkesinin hatalı beyan edilmesi,
- Serbest ticaret anlaşma kurallarının ihlal edilmesi ve/veya tercihli tarife ile ilgili hatalı belge kullanımı,
- İlişkili firmalarla yapılan işlemlerden doğan hatalar (bir önceki makalemde ele aldım).
Sorular: Gümrük ve Dış Ticaret (İthalat-İhracat) İşlemlerindeki Hataları En Kolay Yoldan Nasıl Tespit Edebilirsiniz ve Yönetebilirsiniz? Başarılı Gümrük ve Dış Ticaret Elemanı Nasıl Olunur?
Cevaplar: Bu sorunun en sağlıklı cevabı işi bilene yaptırmaktır. Yani bir örnekle açıklayacak olursak, yoğun bir şekilde Türkiye’ de ithalat ve/veya ihracat yapan bir ulusal veya uluslararası firmayı Türkiye’ de sıfır bir otomobile benzetelim. Her otomobilin düzenli teknik bakıma ihtiyacı vardır ve belirli periyotlarla gerekli güvenlik standartlarına uygun olup olmadığına ilişkin resmi araç muayenesinin yapılması gerekmektedir. Sıfır otomobiller için üçüncü yaşta muayene gerekir ve devam eden iki yılda bir kez muayene zorunluluğu bulunmaktadır. Araç muayenelerinde genellikle düzenli bakım yaptırmayan otomobiller ya muayeneden geçememektedirler ya da muayeneden hafif kusurlu olarak geçmektedirler. Bu da otomobil sahiplerinin terlemesine, araçlarını sanayiye götürmelerine veya doğrudan otomobillerini değiştirmelerine sebep olur. Tıpkı otomobiller gibi Türkiye’ de ithalat ve/veya ihracat yapan firmaların da düzenli olarak bakım yaptırması, yani kendilerini gümrük ve dış ticaret yönüyle düzenli olarak (örneğin yılda bir kez) kontrol ettirmeleri gerekmektedir. Aksi takdirde Ticaret Bakanlığı’ nın yaptığı sonradan veya ikincil kontrollerde bu tarz düzenli bakım yaptırmayan (düzenli kontrol hizmeti almayan) firmalar ağır şekilde vergi + para cezası yaptırımlarına maruz kalabilmektedir. Bu durumda, söz konusu firmalar için gümrük ve dış ticaret işlemlerinin arızalı olarak damga yemesine, finansal olarak içeri girmesine ve dış ticaret elemanlarının istifasına veya işten çıkarılmasına sebep olabilmektedir. Sürecin firmalar için en iyi yönetimi ise, düzenli olarak gümrük ve dış ticaret işlemlerinin repütasyonu olan denetim firmalarına kontrol ettirilmesi ve bazı riskler varsa bunları gümrük idaresinden önce görüp aksiyon alınmasıdır.
Gümrük ve dış ticaret işlemlerini en iyi yöneten firmalar, yetkili servis (bağımsız bir şekilde denetim hizmeti veren repütasyonlu firmalar) bakımlı firmalardır.
Mert Çakır