Son dönemde gümrükte güncel konulardan biri ithalatta gözetim uygulaması;
Danıştay 7. Dairesi’ nin verdiği Karar ile, 2019/1 sayılı Kıymet Kriterli Gözetim Uygulaması Genelgesinin tamamı iptal edilmiştir. İlgili Genelge kapsamında, ithalatçı firmalar kıymet kriterli gözetim uygulamasına tabi eşyaları gözetim belgesi almadan aradaki kıymeti (gözetim önlemi tutarı – istatistiki kıymet) ithalat beyannamesinde “yurt dışı diğer gider” adı altında beyan ediyordu ve ithalatını gözetim belgesi almadan hızlı bir şekilde yapabiliyordu. Ancak söz konusu Genelgenin tamamının iptal edilmesiyle bu uygulamanın dayanağı ortadan kalkmış oldu ve ithalatta gözetim uygulamasına tabi eşyalar için “gözetim belgesi” temini zorunlu hale gelmiş gibi bir şey oldu. Burası net değil, çünkü uygulamada birliğin sağlanabilmesi için resmi bir tasarruflu yazı, Karar veya Genelge çıkarılması gerekiyor.
Gümrükte son birkaç yıldır gündemde olan ithalatta indirilemeyecek KDV;
24 Kasım 2023 tarihinde Resmi Gazete yayımlanarak yürürlüğe girdi. Bu çerçevede, ithalatta gözetim uygulaması ve ticaret politikası savunma araçları (korunma önlemi kapsamındaki ek mali yükümlülük ile damping ve sübvansiyon önlemleri) kapsamında hesaplanan KDV’nin indirim hakkı kaldırıldı. Söz konusu indirilemeyecek KDV tutarlarının ilgili ithal eşyalarının maliyetine eklenmesi ya da gider olarak kaydedilmesi gerekmektedir. Ancak ithalat beyannamesi yazım sürecinde herhangi bir otomasyon yaratılmadığı için özellikte ithalatta gözetim uygulamasına tabi eşyaların ve dampinge karşı vergiye tabi eşyaların takibi oldukça çetrefillidir ve hesaplaması için bir tool gerekmektedir. Örneğin; Deloitte tarafından geliştirilen ve sürekli güncellenen toollar gibi.
Bundan sonraki süreçte oluşabilecek senaryolara ilişkin değerlendirmelerim:
Senaryo 1: İthalatta kıymet kriterli gözetim uygulamasına tabi eşyalar için ithalatta kıymet farkı beyanı yerine gözetim belgesinin alınması zorunlu hale getirilirse;
– Gözetim belgesinin temini oldukça zordur. İthalat Genel Müdürlüğü tarafından değerlendirilip uygun bulunduktan sonra ithalat eşyası için gözetim belgesi veriliyor ve sonrasında ithalat yapılabiliyor. Bu sebeple, ithalat süreçleri yavaşlayabileceği için ithalatçı firmaların (YYS firmaları dahil) tedarik zinciri yönetim süreçleri (satın alma – lojistik- gümrük – lojistik – üretim – lojistik – satış) yavaşlayacaktır ve eşyalar bekleyeceği için lokal ve yurt dışı maliyetleri (depolama, lojistik vs) artacaktır. Bu noktada paranın zaman değeri de önemlidir.
– İthalatta gözetim uygulamasına ilişkin Tebliğ sayısı yaklaşık 150 adet ve bu Tebliğlerdeki GTİP sayısı 1000 adedin üzerindedir. Bu kadar yoğun eşyanın ithalatı adına ithalatçılar tarafından gözetim belgesi temini için İthalat Genel Müdürlüğü’ne başvuru yapıldığında nasıl bir hacimle karşı karşıya kalınacağının ve bu kadar başvurunun nasıl tek tek inceleneceğini kestirmek oldukça zordur. Şu anki konjektürde gözetim belgesi almak bu açıdan zordur.
– Tek iyi sonucu indirilemeyecek KDV üzerindedir. Bu durumda, ithalatta gözetim uygulaması üzerinden kıymet farkı beyan edilemeyeceği için buna ilişkin indirilemeyecek KDV tutarı da hesaplanmayacaktır. Bu da bir nebze de olsa ithalatçılara kolaylık sağlayabilir ve ithalatta KDV’ nin indirilebilmesi sayesinde eşya üzerindeki iç piyasa satış fiyatını düşürebilir veya en azından artırmaz.
Senaryo 2: İthalatta kıymet kriterli gözetim uygulamasına tabi eşyalar için ithalatta kıymet farkı beyanına devam edilir ve kıymet artışı sebebiyle ödenen fazla vergilerin geri verilmesi engellenirse;
-Halihazırdaki ithalat süreçlerinde hız ve maliyet anlamında bir değişiklik olmaz. Tabi gözetim uygulaması sebebiyle kıymet artışı yapılan ithalat beyannamelerinde fazladan ödenen vergiler için sonradan gümrük idaresine geri verme başvurusu yapan ve bu vergileri bir şekilde geri alabilen firmalar için maliyet artışı söz konusu olacaktır. Çünkü kıymet artışı sebebiyle ödenen vergilerin geri alınabilmesi engellenecektir.
-İthalatta indirilemeyecek KDV hesabı içerisinde kıymet kriterli gözetim uygulaması sebebiyle beyan edilen kıymet farkları üzerinden hesaplanan KDV’ ler aynı şekilde indirilemeyecektir ve ithal eşyasına maliyet olarak eklenecektir veya gider olarak kaydedilecektir.
Mert ÇAKIR
