I- KARŞILIKLAR
Karşılık olarak finansal tablolara yansıtılan tutarlar, işletmenin gelecek dönem faaliyetlerinden (işletmenin gelecekteki faaliyetlerinin idamesi gibi) bağımsız, geçmiş dönemlerde oluşmuş olaylardan kaynaklanan yükümlülüklerdir. Diğer bir ifade ile ortaya çıkma tarihi ve miktarı belli olmayan yükümlülüğe karşılık denir.
A. Aktif Değer Azalış Karşılıkları
B. Borç ve Gider Karşılıkları
C. Yedek Niteliğindeki Karşılıklar
A. Aktif Değer Azalışları Karşılıkları
TDHP’ de aktifte oluşan değer azalışları ile ilgili karşılık hesaplarına şu şekilde yer verilmiştir:
1- 119 Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)
Menkul kıymetlerin borsa veya piyasa değerlerinde önemli ölçüde ya da sürekli olarak değer azalması olduğu tespit edildiğinde ortaya çıkacak zararların karşılanması amacı ile ayrılması gereken karşılıkların izlendiği hesaptır.
İşleyişi:
Değer azalışları için azalışın tamamını karşılayacak olan tutar bu hesaba alacak “65. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar” grubunda yer alan “654. Karşılık Giderleri” hesabına borç kaydedilir. Kendisine karşılık ayrılmış olan menkul kıymet elden çıkarıldığında veya değer düşüklüğünün gerçekleşmemesi halinde bu hesaba borç kaydedilerek, karşılık tutarı “644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı’na aktarılarak kapatılır.
2- 129 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-)
“128. Şüpheli Ticari Alacaklar” için ayrılacak karşılıklarla, perakende satış yöntemi kullanarak bilanço gününden önceki iki hesap döneminde vadesinde tahsil edilemeyen alacakların ilgili dönemlerdeki toplam vadeli satışlara oranlarının ortalamasının değerleme dönemindeki vadeli satışlara uygulanması suretiyle bulunacak şüpheli alacaklar için ayrılan karşılıkları kapsar. Teminatlı alacaklarda karşılık teminatı aşan kısım için ayrılır.
Bu hesap amaca uygun olarak bölümlenebilir.
İşleyişi:
Hesaplanan karşılık tutarı bu hesaba alacak, “654. Karşılık Giderleri” hesabına borç kaydedilir. Şüpheli alacağın tahsiline bağlı olarak, tahmin olunan zararın kısmen ya da tamamen gerçekleşmemesi halinde, gerçekleşmeyen kısım “644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı” alacağına devredilerek bu hesaba borç kaydedilir. Şüpheli alacağın tahsilinin imkânsız olduğu kesinleştiği takdirde bu hesaba borç, ilgili hesaba da alacak kaydedilir. Gerçekleşen zararın ayrılan karşılıklardan fazla olması halinde, ayrılan karşılık kadar bu hesaba borç, zarar fazlası ise “681. Önceki Dönem Gider ve Zararları” hesabına borç, tahsil edilemeyen tutar, ilgili alacak hesabına alacak kaydedilir.
Perakende satış yönteminin uygulanması sonucunda bulunan, dönemin karşılık tutarının o tarihteki şüpheli alacaklar karşılığı tutarından az olması durumunda, aradaki fark “644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı’na aktarılmak üzere bu hesaba borç yazılır.
Daha önce alacaklardan düşülen ve bu hesaba borç kaydedilen alacakların tahsili söz konusu olduğu takdirde, oluşlarına göre “671. Önceki Dönem Gelir ve Kârlar” hesabına alınır
3- 139 Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-)
Senetli ve senetsiz şüpheli diğer alacakların tahsil edilememe ihtimalinin kuvvetlenmiş olması halinde, bu tür risklerin giderilmesini sağlamak üzere ayrılan karşılıkları kapsar. Teminatlı alacaklarda karşılık, teminatı aşan kısım için kullanılır.
İşleyişi:
Hesaplanan karşılık tutarı bu hesaba alacak, “654. Karşılık Giderleri Hesabı’na borç kaydedilir. Şüpheli alacağın tahsiline bağlı olarak, tahmin olunan zararın kısmen ya da tamamen gerçekleşmemesi halinde; gerçekleşmeyen kısım “644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı’na alacak işlenerek bu hesaba borç yazılır. Şüpheli alacağın tahsilinin imkânsız olduğu kesinleştiği takdirde bu hesaba borç, ilgili hesaba da alacak kaydedilir. Gerçekleşen zararın ayrılan karşılıklardan fazla olması halinde, ayrılan karşılık kadar bu hesaba, zarar fazlası ise “681. Önceki Dönem Gider ve Zararları Hesabı’na borç yazılır. Tahsil edilemeyen tutar ise ilgili alacak hesabına alacak işlenir.
Daha önce alacaklardan düşülen ve bu hesaba borç kaydedilen alacakların tahsili söz konusu olduğu takdirde, oluşlarına göre “671. Önceki Dönem Gelir ve Kârları Hesabı’na alınır
4- 158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)
Bu hesap, yangın, deprem, su basması gibi doğal afetler ve bozulmak, çürümek, kırılmak, çatlamak, paslanmak, teknolojik gelişmeler ve moda değişiklikleri nedenleriyle stokların fiziki ve ekonomik değerlerinde önemli azalışların ortaya çıkması veya bunların dışında diğer nedenlerle stokların piyasa fiyatlarında düşmelerin meydana gelmesi dolayısıyla, kayıpları karşılamak üzere ayrılan karşılıkların izlendiği hesaptır.
İşleyişi:
Stok değer düşüklüğü tespit edildiğinde “654. Karşılık Giderleri Hesabı’nın borcu karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir. Karşılık ayrılan stok kaleminin işletme içinde kullanılması ya da satılması halinde; ilgili stok hesabının alacağı ile karşılaştırılarak daha önce ayrılan karşılık “644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı’na aktarılarak kapatılır.
5- 199 Diğer Dönen Varlıklar Karşılığı (-)
Yılsonunda ilgili kesin hesaplarına aktarılması imkânı bulunmayan kasa, stok ve maddi duran varlık sayım noksanları tutarının, sayım fazlaları tutarının üstünde olması halinde fark kadar ayrılacak karşılıkları kapsar.
İşleyişi:
Ayrılan karşılık tutarı bu hesaba alacak “654. Karşılık Giderleri Hesabı’na borç kaydedilir, karşılık nedeninin gerçekleşmesi halinde “197. Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabı “karşılığında bu hesaba borç kaydedilir.
6- 229 Şüpheli Alacaklar Karşılığı (-)
Perakende satış yöntemi kullanarak bilanço gününden önceki iki hesap döneminde vadesinde tahsil edilemeyen alacakların ilgili dönemlerdeki toplam vadeli satışlara oranlarının ortalamasının değerleme dönemindeki vadeli satışlara uygulanması suretiyle bulunacak şüpheli alacaklar için ayrılan karşılıkları kapsar. Teminatlı alacaklarda karşılık teminatı aşan kısım için ayrılır. “129. Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı Hesabı” gibi çalışır.
7- 239 Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-)
Senetli ve senetsiz uzun vadeli şüpheli diğer alacakların, tahsil edilememe ihtimali-nin kuvvetlenmiş olması durumunda, bu tür risklerin giderilmesini önlemek üzere ayrılan karşılıkları kapsar. Teminatlı alacaklarda karşılık teminatı aşan kısım için kullanılır.
Ticari Alacaklar ile Diğer Alacaklar Hesap Gruplarının İşleyişleri:
Yukarıdaki alacak hesaplarının her birinin tanımı, bölümlenmesi, işleyişi, değerlemesi dönen varlıklar içerisinde yer alan ilgili alacak hesaplarında olduğu gibidir.
8- 241 Bağlı Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)
Bağlı menkul kıymetlerin; borsa veya piyasa değerlerinde önemli ölçüde yâda sürekli olarak değer azalması olduğu tespit edildiğinde; ortaya çıkacak zararların karşılanması amacı ile ayrılması gereken karşılıkların izlendiği hesaptır
İşleyişi:
Dönen varlıklar grubundaki “119. Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı’nda açıklanmıştır.
9- 244 İştirakler Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)
İştirak paylarının borsa veya piyasa değerinde sürekli ya da önemli ölçüde meydana gelen değer azalmalarının izlendiği hesaptır.
İşleyişi:
Ayrılması kararlaştırılan değer azalma karşılıkları “654. Karşılık Giderleri Hesabı’na gider kaydı suretiyle bu hesaba alacak; kendisine karşılık ayrılmış olan iştirak payı elden çıkartıldığında veya değer düşüklüğünün gerçekleşmemesi halinde ise “644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı”na gelir kaydı suretiyle hesaba borç kaydedilir.
10- 247 Bağlı Ortaklıklar Sermaye Payları Düşüklüğü Karşılığı (-)
Bağlı ortaklığa iştirak paylarının borsa veya piyasa değerinde, sürekli ya da önemli ölçüde meydana gelen değer azalmalarının izlendiği hesaptır
İşleyişi:
Ayrılması kararlaştırılan değer azalma karşılıkları, “654. Karşılık Giderleri Hesabı’na gider kaydı suretiyle bu hesaba alacak; kendisine karşılık ayrılmış olan bağlı ortaklık sermaye payı elden çıkartıldığında veya değer düşüklüğünün gerçekleşmemesi halinde ise “644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı’na alacak kaydı suretiyle hesaba borç kaydedilir.
11- 249 Diğer Mali Duran Varlıklar Karşılığı (-)
Diğer mali duran varlıkların değerinde, sürekli ya da önemli ölçüde meydana gelen değer azalmalarının izlendiği hesaptır.
12- 298 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)
Stokların yangın, deprem, su basması gibi doğal afetler ve bozulma, çürüme, kırılma, çatlama, paslanma, teknolojik gelişmeler,
Moda değişiklikleri nedeniyle stokların fiziki ve ekonomik değerlerinde önemli azalışların ortaya çıkması veya bunun dışında diğer nedenlerle piyasa fiyatlarında düşmelerin meydana gelmesi dolayısıyla, kayıpları karşılamak üzere ayrılan karşılıklar bu hesaba kaydedilir.
İşleyişi: Dönen varlıklar grubundaki “158. Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı’nda açıklanmıştır.
B. Borç ve Gider Karşılıkları
TDHP’ de yer verilen “gider ve yükümlülük karşılıkları” ile ilgili hesaplar şunlardır:
1- 370 Dönem Karı Vergi Ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Dönem kârı üzerinden hesaplanan kurumlar vergisi, diğer vergi ve kesintiler, fonlar ve benzeri diğer yükümlülükler için ayrılan karşılıklar bu hesaba kaydedilir.
İşleyişi: Dönem kârı üzerinden hesaplanan kurumlar vergisi ve yasal yükümlülükler, dönem kârı hesabının borcu karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir. Vergi tahakkukunun kesinleşmesi durumunda borç kaydı suretiyle hesap kapatılır ve ilgili tutar “371. Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri” ile mahsup edilerek kalan tutar “360. Ödenecek Vergi ve Fonlar” hesabına aktarılır
2- 371 Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi Ve Diğer Yükümlülükleri (-) Mevzuat gereğince peşin ödenen kurumlar vergisi ile diğer yükümlülükler bu hesaba kaydedilir
şleyişi: Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıklarından indirilmek üzere, “193. Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabı’ndan yapılan aktarmalar bu hesabın borcuna, 193 numaralı hesabın alacağına kaydedilir. Tahakkuk eden tutarlar ve gelir vergisinden mahsup edilen tutarlar ise bu hesaba alacak kaydedilir.
3- 372 Kıdem Tazminatı Karşılığı Belirlenecek esaslar çerçevesinde ayrılan ve faaliyet dönemi içinde ödenmesi öngörülen kıdem tazminatları karşılıkları bu hesaba kaydedilir.
İşleyişi:
“472. Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabı’ndan yukarıda yapılan tanım çerçevesinde yapılan aktarmalar bu hesaba alacak, ödenmesi halinde ise borç kaydedilir.
4- 373 Maliyet Giderleri Karşılığı Aylık maliyetlerin belirlenmesi, gelecek aylarda kesin tahakkuku yapılacak giderlerden aylık maliyetlere pay verilmesi, tamir-bakım, ikramiyeler ve benzeri giderlere ilişkin tahmini gider karşılıkları bu hesaba kaydedilir.
5- 379 Diğer Borç Ve Gider Karşılıkları Faaliyet dönemi içinde ödenmesi öngörülen diğer borç ve gider karşılıkları bu hesaba kaydedilir. İşleyişi:
Bu grubun yukarıda belirtilen hesapları içinde yer almayan ve önemlilik kavramına göre de ayrı ayrı hesaplarda izlenmesi mümkün olmayan borç ve gider karşılıkları bu hesaba alacak, ödenmeleri halinde de borç kaydedilir.
6- 472 Kıdem Tazminatı Karşılığı Belirlenecek esaslar çerçevesinde ayrılacak kıdem tazminatı karşılıkları bu hesap kaleminde gösterilir.
İşleyişi:
Hesaplanan kıdem tazminatı karşılık tutarları ilgili gider hesaplarına borç bu hesaba alacak kaydedilir. İzleyen dönemde ödenmesi beklenen kıdem tazminatı karşılık tutarları bu hesabın borcuna, “37. Borç ve Gider Karşılıkları” grubundaki “372. Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabı’na alacak kaydedilir.
7- 479 Diğer Borç ve Gider Karşılıkları Uzun vadeli diğer borç ve gider karşılıklarının izlendiği hesaptır.
İşleyişi:
Bu grubun yukarıda belirlenen hesaplar içinde yer almayan ve önemlilik kavramına göre de ayrı ayrı hesaplarda izlenmesi mümkün olmayan borç ve gider karşılıkları doğduğunda bu hesaba alacak, ilgili gider gruplarına borç kaydedilir. İzleyen dönemde ödenmesi beklenen borç ve gider karşılık tutarları bu hesabın borcuna, “379. Diğer Borç ve Gider Karşılıkları Hesabı”nın alacağına kaydedilir.
C. Yedek Niteliğindeki Karşılıklar
Karşılık kavramı; TTK ’da yedek akçe kavramı kullanılarak düzenlenmiştir.
Kurumlar Vergisi Kanunu’nda tüm yedeklerin vergiye tabi olduğu açıkça belirtilmiştir. Yedekler kasıtlı olarak dağıtılmayarak işletmede bırakılan karlardır ve işletmenin yetkili organları tarafından, işletme ana sözleşmesi kararı uyarınca dağıtılmamış ya da işletmede alıkonulmuş karlar bu hesap grubunda gösterilir
ÖRNEK UYGULAMA
” İş bu uygulama Afyon Kocatepe Üniversitesi Yüksek lisans tezinden alınmıştır”
ÖRNEK: Elektrikli bisiklet sektöründe faaliyet gösteren A Üretim İşletmesi, satmış olduğu ürünlerle ilgili, fatura tarihinden itibaren üç yıl garanti vermektedir.
*A İşletmesi sattığı ürünlere ilişkin, müşterilerine ücret karşılığında ek garanti hizmeti vermemektedir.
31.12.2017 tarihinde garanti kapsamında satılmış olduğu ve bu ürünlerden toplam 20.000.000. TL gelir elde edildiği tespit edilmiştir.
Satılan ürünlerle ilgili garanti kapsamında oluşabilecek tamiratlar, küçük tamiratlar ve büyük tamiratlar olmak üzere iki kategoride değerlendirilmektedir.
İşletmenin geçmiş yıllardaki tecrübeleri ve geleceğe ilişkin beklentileri sonucunda aşağıda belirtildiği gibi bir durumun ortaya çıkması beklenmektedir.
Ürünlerin % 85’inin hatasız olacağı,
Satmış olduğu tüm elektrikli bisikletlerde küçük hasarın ortaya çıkması durumunda onarım maliyetleri 1.500.000 TL olacağı ve satılan ürünlerin % 10’unda küçük tamiratlar gerekeceği,
Satılan tüm elektrikli bisikletlerde büyük hasarın ortaya çıkması durumunda onarım maliyetleri 5.000.000 TL olacağı ve satılan ürünlerin % 5’inde büyük tamiratlar gerekeceği öngörülmektedir.
İşletmenin geçmiş tecrübelerine göre, garanti süresi olan üç yıl boyunca gerçekleşecek tamir ya da değişim maliyetleri; birinci yılda 60.000TL, ikinci yıl için 120.000 TL ve üçüncü yıl için 220.000 TL tutarında gerçekleşecektir.
Karşılığın finansal tablolara yansıtılabilmesi için gerekli şartlar ve karşılık değerleme yöntemi aşağıdaki durum tablosunda belirtilmiştir.
Durum tablosuna göre; Geçmiş bir olaydan kaynaklanan yükümlülük, garantili ürün satışıdır. Ekonomik açıdan fayda içeren kaynakların işletmeden çıkması yüksek ihtimallidir (muhtemeldir) ve yükümlülük tutarı doğru bir şekilde tahmin edilebilmektedir. Değerleme yöntemi olarak da büyük garantiler için uygun görülen “Beklenen Değer Yöntemi” kullanılmaktadır.
Muhasebeleştirilmesi: İşletme sattığı ürünlere ilişkin, müşterilerine ücret karşılığında ek garanti hizmeti vermediği için muhasebeleştirme TMS 37 Karşılıklar,
Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar Standardı doğrultusunda yapılacaktır.
Not: Ücret karşılığında ek garanti hizmeti verilseydi TMS 37’ye göre değil TFRS 15 Müşteri Sözleşmelerinde Hasılat Standardına göre işlem yapılması gerekirdi.
Tamiratların Beklenen Değeri:
(0 x %85) + (%10 x 1.500.000) + (%5 x 5.000.000) = 400.000 TL olarak hesaplanmıştır
Garanti süresi üç yıl odluğundan birinci yıla ait garanti giderleri kısa vadeli, sonraki iki yıla ait olan garanti giderleri ise uzun vadeli olarak değerlendirilmeli ve ona göre muhasebeleştirilmelidir.
…………/…………………..
654 KARŞILIK GİDERLERİ 60.000
280 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER 340.000
379 DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI 60.000
479 DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI 340.000
Garanti karşılıklarının muhasebeleştirilmesi
………………..31.12.2017…………………..
2017 yılı sonunda o yıla ait olan garanti harcamalarının tutarı ilk yıl için öngörülen 60.000 TL nin 50.000 TL si kadar gerçekleşmiştir.
Garanti karşılık giderleri, vergi mevzuatı açısından kanunen kabul edilmeyen gider niteliğindedir ve mali kar hesaplanırken işleme alınması için “Nazım Hesaplarda” da KKEG olarak takip edilirler.
950 K.K.E.G. MATRAHA İLAVE EDİLEN DİĞER TUTARLAR 400.000
951 K.K.E.G.MATRAHA İLAVE EDİLEN TUTARLAR ALACAKLI HS.400.000
Garanti karşılıkları
………………….31.12.2017…………………
379 DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI 60.000
151 İLK MADDE MALZEME GİDERLERİ 50.000
644 KONUSU KALMAYAN KARŞIKLAR 10.000
Ayrılan karşılık giderlerinin muhasebeleştirilmesi
…………………….31.12.2017……………….
2018 yılında uzun vadeli hesapta bekletilen gider karşılıklarının bu yılı ilgilendiren kısmı kısa vadeli hesaba aktarılmalıdır.
Ertesi yıl dönem sonunda ikinci yıl için hesaplanan 120.000 TL lik tutarın 100.000 TL’si gerçekleştiği için, kalan 20.000 TL’lik kısım iptal edilir.
……………………/………………………
479 DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI 120.000
379 DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI 120.000
Uzun vadeli garanti karşılıkları hs.nın kısa vadeli hs. devri
……………………..31.12.2018…………………….
379 DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI 120.000
151 İLK MADDE MALZEME GİDERLERİ 100.000
644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR 20.000
Ayrılan garanti karşılıklarının 100.000 TL’sinin gerçekleşmesi
……………………..31.12.2018…………………………..
Üçüncü yılda garanti karşılığı olarak 220.000 TL öngörülmüştü ancak
250.000 TL’lik bir garanti harcaması yapılmıştır.
………………………../……………..
479 DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI 220.000
379 DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI 220.000
Uzun vadeli garanti karşılıkları hs.nın kısa vadeli hs. devri
…………………….31.12.2019……………………
379 DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI 220.000
659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR 30.000
151 İLK MADDE MALZEME GİDERLERİ 250.000
Ayrılan garanti karşılığının 250.000 TL olarak gerçekleşmesi
……………………./…………………………….
II- KOŞULLU BORÇLAR
Koşullu borçlar, geçmişte ortaya çıkan olaylardan kaynaklanan ve işletmenin tam manasıyla kontrolünde olmayan bir ya da daha fazla olayın gelecekte gerçekleşmemesiyle alakalı olarak meydana gelecek muhtemel yükümlülüklerdir.
TMS 37’ye göre koşullu borçlar, yalnızca gelecekteki belirsiz olaylar tarafından varoluşları doğrulanacak olan olası yükümlülüklerdir.
Koşullu borçlar finansal tablolara yansıtılamaz. Bunun sebebi, yükümlülük tutarının güvenilir biçimde ölçülememesi ve de yükümlülüğün yerine getirilmesi için gerekli nakit çıkışının muhtemel olmamasıdır.
Koşullu olaylar, dönem sonunda var olan ve sonucu belli olmayan bir veya daha fazla olayın gelecekte gerçekleşip gerçekleşmemesine göre netleşecek olan durumları ifade eder. Bu yüzden muhasebeleştirilemeyen varlık ve yükümlülükler için koşullu kavramı kullanılır.
Koşullu borçların tahakkuk ettirilmez, finansal tablo dipnotlarında açıklanır.
Örnek: ABC İşletmesinin 100 gramlık Salep ürününe rengi, ambalajı ve ismini taklit etme gerekçesi ile rakip bir firma tarafından 04.05.2025 yılında dava açılmıştır. Davacı firma 556 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’ye istinaden haksız rekabette bulunulduğu gerekçesi ile 300.000.000, 00 lira maddi, 120.000.000 lira manevi tazminat davası açmıştır. İşletme avukatları tarafından yapılan araştırmalar sonucu iddianın yersiz olduğu ve mahkemece reddedilme olasılığının, kabul edilme olasılığından daha yüksek olacağını ifade etmişlerdir. Dolayısıyla işletme için bir yükümlülük olmayacaktır. Bu sebeple karşılık ayrılmayacak, koşullu borç olarak işletmenin finansal tablolarının dipnotlarında açıklama yapılacaktır.
III- KOŞULLU VARLIKLAR
Koşullu varlıklar, işletmenin tamamen kontrolünde olmayan geçmişte meydana gelen olaylardan kaynaklanır ve gelecekteki bir veya daha fazla olayın gerçekleşme ihtimaline bağlıdır. Koşullu varlıklar, gerçekleşip gerçekleşmeyecekleri gelecekteki olaylarla doğrulanacak olan varlıklardır. Bilançonun aktifinde olası bir artışa sebep olurlar.
Koşullu varlıkların finansal tablolarda yer almamasının nedeni, işletmenin elinde kesin ulaşılabilir bir bilgi bulunmadığından dolayı belki de hiçbir zaman elde edilemeyecek bir gelirin, muhasebe kayıtlarına geçirilebilmesine neden olabilecek olmasıdır. Ancak işletmenin geliri elde etmesi yüksek ihtimalli ise, söz konusu varlık koşullu bir varlık sayılmaz ve finansal tablolara yansıtılır yani, muhasebeleştirilir
İşletme, koşullu varlıkları her durumda finansal tablolara yansıtmaz sadece ya dipnotlarda açıklar ya da dipnotlarda açıklamaz. Gelirin tahakkuku ile sonuçlanması mümkün olmayan koşullu varlıklar tahakkuk ettirilmemeli ve finansal tablolarda yer almamalıdır. Ancak gerçekleşmesi büyük ölçüde kesin ise, ilgili varlık koşullu varlık değildir ve tahakkuku yapılmalıdır.
Örnek 1: ABC İşletmesi tanıtım ve reklam faaliyetleri için xyz Medya Firması ile anlaşmışlardır. Firmanın reklamları ulusal televizyon kanallarında 22.04.2025 tarihinde aynı yayınlanmış ve büyük bir ilgi görmüştür. Yayınlanan bu reklam filminin Avrupa’da yayınlanan bir reklam filminden alıntı olduğu iddiası ile sosyal medyada haberler yayılmaya başlamıştır. Bunun üzerine ABC İşletmesi yetkilileri XYZ Medya Firmasına 300.000,00 liralık maddi ve manevi tazminat davası açtıklarını kamuoyuna duyurmuşlardır. Firma avukatı davayı kazanma olasılıklarının %20 olduğunu yetkililere belirtmiş ve davanın 9 ay sonra sonuçlanacağını öngörmüştür.
İşletmeye ekonomik bir kaynak girişinin muhtemel olmaması nedeniyle karşılık ayrılmaz, finansal tablo dipnotlarında açıklanır.
YMM/BD HASAN SANCAK
Kaynakça
