Vakıf üniversiteleri kanunla kurulabilir. Anayasa’nın 130 ncu maddesine göre vakıf üniversiteleri kamu tüzel kişiliğine ve akademik özerkliğe sahip olmakla birlikte, devletin gözetim ve denetimi altında faaliyette bulunurlar.
Vakıf Üniversitesi bir vakıf tarafından kurulabileceği gibi birkaç vakfın bir araya gelmesiyle de kurulabilir.
Vakıf Üniversitesi kuracak vakıfların;
- Resmi senetlerinde, amaçları devlet üniversitelerinin faaliyetlerinin devam ettirilmesi ve desteklenmesi olduğunun açık bir şekilde yazılı olması ve başka amaca yer verilmemiş olması,
- Resmi senetlerinde, yıllık brüt gelirlerinin en az dörtte üçünün amacına yönelik olarak harcanacağının yazılı olması ve son bir yılda veya son iki yılın ortalaması bazında bu koşulun fiilen yerine getirilmiş olması, gerekmektedir.
Birden fazla vakfın bir araya gelerek müştereken bir vakıf yükseköğretim kurumu kurmak istemesi halinde, ilgili tüm vakıfların kurulacak yükseköğretim kurumunun bulunacağı il sınırları dahilinde bulunması ve her bir vakfın asgari mal varlığı şartını karşılaması gerekir.
Vakıf/vakıfların yükseköğretim kurumu kurma başvurularının değerlendirmeye alınabilmesi için asgari net mal varlığı toplamının üniversite için en az 2.275.993.187,50-TL (01.01.2025’den itibaren); meslek yüksekokulu için en az 1.137.996.634,68- TL (01.01.2025’den itibaren) olması gerekir.
Vakıflar tarafından kurulan yükseköğretim kurumları, mali ve idari konuları dışındaki akademik çalışmaları, öğretim elemanlarının sağlanması ve güvenlik yönlerinden, Devlet eliyle kurulan yükseköğretim kurumları için Anayasada belirtilen hükümlere tabidir
Mal varlığı değeri kriteri bakımından sadece mülkiyetindeki taşınmazlar ile nakdî mal varlığı dikkate alınır. Vakfa veya vakıflara ait olan irtifak, intifa gibi aynî haklar ile Devlet tarafından tahsis edilmiş araziler ve bunların değeri, vakfın malvarlığı tanımının dışında tutulur. Asgari mal varlığının en az yüzde yirmisinin, en fazla ise yüzde ellisinin nakdi mal varlığı olması şarttır. Nakdi mal varlığı için teminat mektubu kabul edilmez.
Vakıflar Mal varlıklarını ve değerlerini yeminli mali müşavir onaylı bilançolarında göstermek zorundadır. Vakıfların Malî durum tespiti, vakfın kuruluşundan itibaren iki yıl geçmiş ise son iki yılın yeminli mali müşavir onaylı yıllık bilançosundan, kuruluş sürecinden itibaren iki yıl geçmemiş ise son durumu gösteren yeminli mali müşavir onaylı geçici bilançolardan yapılır.
Dönem sonunda düzenlenecek bilanço ve gelir gider tablosu ile bir yıllık faaliyetlerinin sonuçlarını gösteren kesin bütçelerin birer örneği, yıllık faaliyet raporu ve yeminli mali müşavirce düzenlenmiş tasdik raporu ile birlikte yılın ilk üç ayı içinde Bakanlığa gönderilir.
Özellikle devlet üniversitelerinin faaliyetlerinin devam ettirilmesi ve desteklenmesi amacıyla kurulan ve fiilen bu çerçevede faaliyette bulunan vakıfların durumu 2547 sayılı Kanunun 56 ncı maddesi kapsamındaki vakıfların münhasıran devlet üniversitelerinin faaliyetlerinin devam ettirilmesi ve desteklenmesi amacıyla kurulması, yıllık brüt gelirlerinin en az dörtte üçünün bu amaca yönelik harcanması gerekmektedir. Bu kapsamda, söz konusu üniversitelerin fiziki, teknik ve sosyo kültürel imkânlarının geliştirilmesine yönelik yapılacak harcamalar, üniversitede görevli eğitim görevlileri ile üniversite öğrencilerine yapılacak harcamalar üniversite faaliyetinin devam ettirilmesi ve desteklenmesine uygun harcama kabul edilecektir. Bu kapsamın dışında yapılacak harcamalar ise amaca uygun harcama kabul edilmeyecektir.
Fon oluşturulması
Devlet üniversitelerinin faaliyetlerinin devam ettirilmesi ve desteklenmesi amacıyla kurulan vakıflarda 2547 sayılı Kanunun 56 ncı maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde yer alan şartların sağlanması açısından yıllık brüt gelirin en az dörtte üçünün elde edildiği yıl içinde amaçlara harcanması gerektiği tabiidir. Elde edildiği yıl içinde amaçlara harcanması gerektiği halde vakıf yönetiminin iradesi dışında harcanamayan gelirler, sonraki yılın tahmini bütçesine konulur ve bu miktardan yönetim ve idame giderleri ile ihtiyata ve vakıf malvarlığını artırıcı yatırımlara pay ayrılmadan, tamamı o yıl içinde vakfın amaçlarına harcanır. Bu durumun geçerli bir nedene dayanmaksızın süreklilik göstermesi ( üst üste iki yıl gibi ) vergi muafiyeti şartlarının ihlali anlamına gelir. Ancak, sözü edilen gelir fazlaları, vakıf resmi senedinde yazılı sağlık, sosyal yardım, eğitim, bilimsel araştırma ve geliştirme, kültür ve çevre koruma ile ağaçlandırma faaliyetleriyle ilgili amaçların gerçekleştirilmesine yönelik yatırımlar için üç yıl süre ile bir fon hesabında tutulabilir. Bunun için ilgili vakıfça, yatırıma ilişkin yönetim kurulu kararıyla yatırım projesinin ana hatlarını (maliyetini, finansman kaynaklarını, gerçekleştirme süresini vb.) içeren bir yazı ile Hazine ve Maliye Bakanlığına başvurularak izin alınması gerekir. Bu suretle finansmanı için fon oluşturulmasına izin alınan yatırımın üç yıllık süre içinde tamamlanamaması halinde, gecikme gerekçeleri Bakanlıkça uygun görülürse sözü edilen süre iki yıl daha uzatılabilir. Diğer taraftan, vakfın mevcut mal varlığından ve bağışlardan elde edilen, süreklilik arz eden ve vakıf amaçları için kullanılan mutad gelirleri haricinde arızi olarak, son iki yıllık mutad gelir tutar ortalamasının yüzde ellisini aşacak şekilde, bir gelir elde edilmesi halinde, bu gelirin elde edildiği yılda özel bir hesapta izlenmesi ve beş yıl içinde vakfın amaçları doğrultusunda harcanması veya gelir getirici mal varlığını artırmaya yönelik gayrimenkul ve iştirak hissesi alımında kullanılması ya da iktisadi işletmeye sermaye konulması mümkündür. Özel hesapta takip edilen söz konusu gelirler ve nemaları; vakıf amaçlarına yönelik harcandığında, harcanan kısım, ilgili yılda gelir hesaplarına dahil edilir, gelir getirici mal varlığını arttırmaya yönelik gayrimenkul ve iştirak hissesi alımında kullanıldığı ya da iktisadi işletmeye sermaye konulduğu durumlarda ise amaca yönelik harcama oranının tespitinde gelir olarak dikkate alınmaz.
2547 sayılı Yasa ile vakıf üniversitelerine her türlü vergi muafiyeti tanındığından vakıf üniver siteleri ve üniversite bünyesinde faaliyet gösteren hastaneler de vergiden muaftır. Aynı şekilde bahsedilen üniversiteler ve hastanelerin ticari mahiyetteki teslim ve hizmetleri de KDV’den istisna edilmiştir.
Muhasebe
Vakıf üniversiteleri, bir hizmet işletmesi olması nedeniyle muhasebe sisteminin uygulanışı noktasında üretim işletmelerinden farklılıklar göstermektedir. Çalışmada, vakıf üniversitelerinde kullanılan bütün hesaplar incelenmeyecek; sadece vakıf üniversitelerinde kullanılan ve diğer işletmelerden farklılık gösteren hesaplar ve bunların alt hesapları, üç ana başlık altında (özellikli bilanço hesapları, hizmet üretim maliyeti hesapları, gelir tablosu hesapları) ayrıntılı olarak ele alınacaktır
Vakıf üniversitesinde, 7/A seçeneğini uyguladığı için, “740 Hizmet Üretim Maliyeti” hesabını kullanmaktadır. Hesap planında, hizmet üretim maliyetleri, gider merkezlerine ve her bir gider merkezinde oluşan gider çeşitlerine göre alt hesaplarda izlenmektedir.
Bir vakıf üniversitesinin her bölümü ve ilgili alt birimlerinde ortaya çıkan giderler, çeşitlerine göre alt hesaplar açılarak takip edilebilir. Esas hizmet üretim birimlerinin dışında kalan, yardımcı hizmet gider yerleri, için de “740 Hizmet Üretim Maliyeti” hesabının altında alt hesap ve ilgili hesaplar açılması gerekir. Ancak, bu gider yerlerinde toplanan giderler, daha sonra dağıtım yolu ile esas hizmet üretim gider yerlerine yüklenir.
Hizmet üretimi ile ilgili ortaya çıkan, direkt madde ve malzeme giderleri, direkt personel giderleri ve genel hizmet üretim giderleri “740 Hizmet Üretim Maliyeti” hesabına kaydedilir. Dönem sonunda 740 hesabının bakiyesi, yansıtma hesabı yardımı mevcut sistemimizde “622 Satılan Hizmet Maliyeti” hesabına aktarılarak dönem gelirinden indirilir. TMS 2. stoklar standardına göre ise yansıtma hesapları aracılığı ile verilen hizmetle henüz tamamlanmamış, devam eden hizmet üretimleri için yapılan harcamaların izlenmesinde “154 Tamamlanmamış Hizmet Maliyeti”; hesabı kullanılır.
Hizmet Maliyeti” hesabına kaydedilebilir.* Bu hizmetlerin tamamlandığı ve hizmete ait gelirin gerçekleştiği dönem içinde, hizmetle ilgili maliyetler “622 Satılan Hizmet Maliyeti” hesabına aktarılır. Dönem sonunda eğitim hizmetini almış ve içinde bulunulan eğitim dönemine ait eğitim ücret ödemesini tamamlamış öğrencilerle ilgili ortaya çıkan maliyetler, “622 Satılan Hizmet Maliyeti” hesabında izlenir.
Bu Hizmet Üretim Maliyet Hesap planı Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisinden alınmıştır.
740. HİZMET ÜRETİM MALİYETİ
740.10. ESAS HİZMET GİDER YERİ
740.10.00. FEN EDEBİYAT FAKÜLTESİ
740.10.00.00. KİMYA PROGRAMI
740.10.00.00.00 LABORATUAR MALZEME GİDERLERİ
740.10.00.00.00.00. LABORATUAR GAZLARI
740.10.00.00.00.00.00. AMONYAK GAZI
740.10.00.00.00.00.01. ARGON GAZI
740.10.00.00.00.00.02. AZOT GAZI
740.10.00.00.00.00.03. LPG GAZI
740.10.00.00.00.00.04. HİDROJEN GAZI
740.10.00.00.00.00.05. KARBONDİOKSİT GAZI
740.10.00.00.00.00.06. SANAYİ GAZI
740.10.00.00.00.00.07. SIVI AZOT
740.10.00.00.00.00.99. DİĞER
740.10.00.00.00.01. KATI MALZEME GİDERLERİ
740.10.00.00.00.02. SIVI MALZEME GİDERLERİ
740.10.00.00.00.03. LABORATUAR DENEY HAYVAN GİDERLERİ
740.10.00.00.00.04. LABORATUAR MALZEME GİDERLERİ
740.10.00.00.00.05. KIRTASİYE MALZEME GİDERLERİ
740.10.00.00.01. PERSONEL ÜCRET VE GİDERLERİ
740.10.00.00.01.00. AKADEMİK PERSONEL ÜCRETLERİ
740.10.00.00.01.00.00. BRÜT ÜCRETLER
740.10.00.00.01.00.01. SSK. İŞVEREN PAYI
740.10.00.00.01.00.02. İŞSİZLİK İŞVEREN PAYI
740.00.00.01.01.00.03. KIDEM VE İHBAR TAZMİNATI
740.00.00.01.01.00.04. EĞİTİM VE SEMİNER GİDERLERİ
740.10.00.00.01.01. İDARİ PERSONEL ÜCRET VE GİDERİ
740.10.00.00.01.02. HİZMETLİ ÜCRET VE GİDERLERİ
740.10.00.00.01.03. DIŞARDAN GELEN ÖĞRETİM ELEMANI ÜCRETLERİ
740.10.00.00.03. DIŞARDAN SAĞLANAN FAYDA VE HİZMETLER
740.10.00.00.03.00. ELEKTRİK, SU VE GAZ GİDERLERİ
740.10.00.00.03.01. HABERLEŞME GİDERLERİ
740.10.00.00.03.02. BAKIM -ONARIM GİDERLERİ
740.10.00.00.03.03. PERSONEL TAŞIMA HİZMETİ GİDERLERİ
740.10.00.00.03.04. TEMİZLİK HİZMET GİDERLERİ
740.10.00.00.03.05. YEMEK GİDERLERİ
740.10.00.00.03.06. GÜVENLİK HİZMETLERİ
740.10.00.00.03.07. MALİ MÜŞAVİRLİK ÜCRETLERİ
740.10.00.00.03.08. YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİR ÜCRETLERİ
740.10.00.00.03.99. DİĞER GİDERLER
740.10.00.00.04. ÇEŞİTLİ GİDERLER
740.10.00.00.04.00. SİGORTA GİDERLERİ
740.10.00.00.04.01. KİRA GİDERLERİ
740.10.00.00.04.02. SOSYAL GİDERLER
740.10.00.00.04.03. EĞİTİM, KÜLTÜR VE YAYIN GİDERLERİ
740.10.00.00.04.04. YOLLUKLAR VE SEYAHAT GİDERLERİ
740.10.00.00.04.05. BİLİMSEL TOPLANTILARA KATILIM GİDERLERİ
740.10.00.00.04.06. DÜZENLENECEK KONGRE, SEMİNER VE
KONFERANS GİDERLERİ
740.10.00.00.04.07. KÜLTÜREL SPORTİF FAALİYETLER VE GEZİ
GİDERLERİ
740.10.00.00.04.08. KİTAP, DERGİ, GAZETE BASKI GİDERLERİ
740.10.00.00.04.09. ÇEVRE DÜZENLEME VE BAKIM GİDERİ
740.10.00.00.04.99. DİĞER ÇEŞİTLİ GİDERLER
740.10.00.00.05. VERGİ, RESİM VE HARÇLAR
740.10.00.00.05.00. VERGİLER
740.10.00.00.05.01. RESİMLER
740.10.00.00.05.02. HARÇLAR
740.10.00.00.06. AMORTİSMAN VE TÜKENME PAYLARI
740.10.00.00.06.00. MADDİ DURAN VARLIK AMORTİSMANLARI
740.10.00.00.06.00.00. YERALTI VE YERÜSTÜ DÜZEN
AMORTİSMANLARI
740.10.00.00.06.00.01. BİNALAR AMORTİSMANI
740.10.00.00.06.00.02. TESİS, MAKİNA VE CİHAZLAR
AMORTİSMANI
740.10.00.00.06.00.03. DEMİRBAŞLAR AMORTİSMANI
740.10.00.00.06.01. MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIK AMORTİSMANI
740.10.00.01. FİZİK BÖLÜMÜ
740.10.00.02. İNGİLİZ DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ
740.10.00.03. SOSYOLOJİ BÖLÜMÜ
740.10.01. MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ
740.10.02. İKTİSADİ İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ
740.10.03. HUKUK FAKÜLTESİ
740.10.04. MESLEK YÜKSEKOKULU
740.10.05. SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
740.10.06. FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
740.10.07. HAZIRLIK OKULU
740.10.08. SÜREKLİ EĞİTİM MERKEZİ
740.20. KÜTÜPHANE
740.30. ÖĞRENCİ İŞLERİ
740.40. ATATÜRK İLKELERİ BÖLÜMÜ
740.50. YABANCI DİLLER BÖLÜMÜ
740.60. YEMEKHANE GİDERLERİ
740.70. GÜVENLİK HİZMETLERİ
Hizmet üretimi ile ilgili ortaya çıkan, direkt madde ve malzeme giderleri, direkt personel giderleri ve genel hizmet üretim giderleri “740 Hizmet Üretim Maliyeti” hesabına kaydedilir. Dönem sonunda 740 hesabının bakiyesi, yansıtma hesabı yardımı mevcut sistemimizde “622 Satılan Hizmet Maliyeti” hesabına aktarılarak dönem gelirinden indirilir. TMS 2. stoklar standardına göre ise yansıtma hesapları aracılığı ile verilen hizmetle henüz tamamlanmamış, devam eden hizmet üretimleri için yapılan harcamaların izlenmesinde “154 Tamamlanmamış Hizmet Maliyeti”; üretimi tamamlanmış ancak henüz hasılatı doğmamış stok niteliğindeki hizmet maliyetlerinin izlenmesinde “155 Tamamlanmış Hizmet Stokları” hesabı kullanılır. Hasılat ortaya çıktığında “690 Dönem Kârı/Zararı” hesabına aktarılır.
Özellik Gösteren Hesaplar
500 Mal Varlığı
570 Geçmiş Yıllar Gelir Fazlaları
580 Geçmiş Yıllar Gider Fazlaları
590 Dönem Net Gelir Fazlası
591 Dönem Net Gider Fazlası
600 Yurt İçi Satışlar
601 Yurt Dışı Satışlar
602 Diğer Gelirler
603 Bağış ve Yardımlar
604 Prim ve Aidatlar
YMM/BD HASAN SANCAK
Kaynakça:
Vakıflar genel tebliği 1 ve 6
Vakıflar Yönetmenliği
213 vuk
4962 yasa
2547 Yasa
