YURT İÇİ  ASGARİ KURUMLAR VERGİSİ

Bilindiği üzere 2023 yılından itibaren  enflasyon düzeltmesine  üzerine odaklanmış, mali tabloların hazırlanması hususunda çokça mesai harcadığımız dönemlerden geçerken 2025 yılından itibaren geçerli olmak üzere,  Asgari Kurumlar Vergisi hakkında, 1 seri no’lu Kurumlar Vergisi Tebliğinde yapılan değişiklikler 23 seri no’lu, 28.09.2024 tarih ve 32676 sayı ile Resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiş oldu. Şimdi çalışma ve planlamalarımızı daha detaylı olarak yapmaya ve her geçen gün karmaşıklaşan Vergi sistemini anlamaya gayret edeceğiz.

YURT İÇİ ASGARİ KURUMLAR VERGİSİ NEDİR?

Şirketlerin çeşitli yasal avantajlar ve vergi indirimleri nedeniyle çok düşük veyahut sıfır vergi ödemesini engellemek amacıyla getirilen bir vergi türüdür.Yani şirketlerin belli bir oranın altında kurumlar vergisi ödemesini önleyen bir taban vergi uygulamasıdır.

28.07.2024 tarihli ve 7524 sayılı Kanunun 36. Maddesiyle Kurumlar Vergisi kanununa ‘Yurt içi asgari kurumlar vergisi’ başlıklı 32/C maddesi eklenmiştir.

Buna göre;

1. 32. Ve 32/A maddeleri hükümleri dikkate alınarak hesaplanan Kurumlar Vergisi, indirim ve istisnalar düşülmeden önceki kurum kazancının %10’undan az olamaz.
2. Kurum kazancı hesaplanırken 1. Fıkrada belirtilen kurum kazancından bazı indirim ve istisnalar düşülür.

A-5. maddenin birinci fıkrasının a,ç,i,j,k bentleri ile sahip oldukları taşınmazlardan elde edilen kazançlar dışında (d) bendinde  sayılan istisna kazançlar,

B- 10. Maddenin 1. Fıkrasının g ve h bentlerindeki indirimler

C- 16.12.1999 tarihli ve 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili kanunu ile 491 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede değişiklik yapılmasına dair Kanun ve 6.6. 19855 tarihli ve 3218 sayılı Serbest bölgeler kanunu kapsamında vergiden istisna edilen kazançlar

D-4691 sayılı kanun kapsamında kazanç istisnası ile kurumlar vergisi matrahından indirim konusu yapılabilen Ar-Ge ve tasarım indirimleri

• Birinci fıkra kapsamında hesaplanan yurt içi asgari kurumlar vergisinden , 32. Maddenin 6.,7.. ve 8. Fıkraları uyarınca indirimli oran uygulaması nedeniyle alınmayan vergi ile bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önceki Sanayi ve Teknoloji Bakanlığından alınmış olan teşvik belgelerindeki yatırıma katkı tutarlarının kullanılması nedeniyle 32/A maddesine istinaden ilgili hesap döneminde alınmayan vergi indirilir ve ödenmesi gereken yurt içi Kurumlar vergisi belirlenir.
• Asgari Kurumlar vergisi her geçici vergi dönemlerinde uygulanır.
• İlk defa faaliyete başlayan kurumlar, faaliyete başlanan hesap döneminden itibaren 3 hesap dönemi boyunca bu madde hükümleri uygulamaz.
• Bu maddede yer alan indirim ve istisnalar düşülmeden önceki kurum kazancı ibaresi, hesap dönemi sonundaki ticari bilanço karına, kanunen kabul edilmeyen giderlerin eklenmesiyle bulunan tutarı ifade eder.
• Birinci fıkrada yer alan oranı; sektörler, faaliyet konusu, iş kolları ya da üretim alanları itibariyle ayrı ayrı ya da birlikte sıfıra kadar indirmeye veya bir katına kadar artırmaya Cumhurbaşkanı, maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkilidir.

ASGARİ KURUMLAR VERGİSİNİN AMACI NEDİR?

Büyük şirketlerin düşük vergili ülkelerde faaliyet göstererek  vergi yükümlülüklerini azaltmasını engellemek, her  ülkede daha adil bir vergi sistemi oluşturmayı hedeflemektedir. Esasında bir nevi teknoloji devleri gibi büyük şirketlerin düşük vergi oranlarından faydalanarak vergi yükümlülüklerini minimize etmesini önlemektir.

ASGARİ KURUMLAR VERGİSİ NE ZAMAN UYGULANACAKTIR?

Asgari kurumlar vergisi 2025 yılı ve  izleyen vergilendirme dönemlerinde elde edilen kazançlara; özel hesap dönemine tabi Kurumlar ise 2025 takvim yılında başlayan özel hesap dönemi ve izleyen vergilendirme dönemlerinde elde edilen kazançlara uygulanacaktır.

ASGARİ KURUMLAR VERGİSİNİN MÜKELLEFLERİ

1-Asgari kurumlar vergisinin mükellefleri, kurumlar vergisi kanunda sayılan mükelleflerdir.

2-Dar mükelleflerden ise. Türkiye’de elde ettikleri kazançları kurumlar vergisi beyannamesi ile beyan etmek zorunda olan mükellefler TABİ bulunmaktadır.

3-KVK’nın 30. Maddesinde yer alan ve vergisi tevkif suretiyle alınan kazanç ve iratların beyanı Dar mükelleflerin ihtiyari seçine bırakılmıştır. Fakat kurum kazancı ve iratları nedeniyle beyanname vermeleri durumunda asgari kurumlar vergisine tabi olacaklardır.

ASGARİ KURMLAR VERGİSİ UYGULAMAYACAK OLAN MÜKELLEFLER

Kurumlar vergisinden MUAF olan mükellefler ile faaliyete yeni başlayan mükellefler, faaliyete başlanılan hesap döneminden itibaren 3 hesap dönemi asgari vergi hükümleri uygulamayacaktır.

Örneğin; 2024 yılında kurulan bir işletme 2025 ve 2026 yıllarında uygulamanın dışında olacaktır. Ya da 2023 yılında kurulan işletme 2025 yılında kapsam dışında kalacak; 2025 yılında kurulan işletmeler ise 2025, 2026 ve 2027 yıllarında uygulama gerçekleştirmeyecektir.

Buna rağmen birleşme, devir, tür değişikliği, kısmi ve tam bölünme  suretiyle kurulan işletmeler ilk defa faaliyete başlayan işletme sayılmayacak olup asgari kurumlar vergisi uygulanacaktır.

ASGARİ KURUMLAR VERGİSİ YATIRIM ORTAMINI NASIL ETKİLER, DEVLETE FAYDASI NELERDİR?

Kimi ülkelerde şirketlere sağlanan düşük vergi avantajları ortadan kalkacağı için bazı şirketler yatırımlarını başka yerlere kaydırabilirler. Ancak vergi adaleti açısından bakıldığında uzun vadede ekonomik istikrarı artırabilir.

Devlete faydası ise vergi gelirlerinin artması devlet bütçesine ek kaynak sağlayacak olmasıdır.

YURT İÇİ ASGARİ KURUMLAR VERGİSİ HESAPLAMASINDA KURUM KAZANCINDAN DÜŞÜLEN İNDİRİM VE İSTİSNALAR (VERGİDEN KAÇINMA STRATEJİSİ)

A-iştirak kazançları istisnası ( 5520 sayılı kanun madde 5/1-a)

B- emisyon primi kazanç istisnası (5520 sayılı kanun madde 5/1-ç)

C-yatırım fon ve fon ortaklıklarının kazanç istisnası( taşınmazlardan elde edilen kazançlar hariç) (5520 sayılı kanun madde 5/1-d)

Ç- Risturn kazanç istisnası (5520 sayılı kanun madde 5/1-i)

D- Sat-kirala-geri al işlemlerine yönelik kazanç istisnası (5520 sayılı kanun madde 5/1-j)

E-Varlık kiralama işlemlerinden elde edilen kazanç istisnası (5520 sayılı kanun madde 5/1-k)

F-Türk uluslararası gemi siciline kayıtlı gemilerin işletilmesinden elde edilen kazanç istisnası (4490 sayılı kanun madde 12)

G- Serbest bölgelerde elde edilen kazanç istisnası (3218 sayılı kanun geçici madde 3)

Ğ- Teknoloji geliştirme bölgelerinde elde edilen kazanç istisnası (4691 sayılı kanun geçici madde 2)

Ve bazı diğer indirimler ise;

1. 213 sayılı kanunun 325/A maddesine göre girişim sermayesi fonu olarak ayrılan tutarlarda indirim(5520 sayılı kanun madde 10/1-g)
2. 1.07.2005 tarihli ve 5378 sayılı engelliler hakkında kanuna göre korumalı işyeri indirimi(5520 sayılı kanun madde 10/1-h)
3. Ar-Ge ve tasarım indirimi(5746 sayılı kanun madde 3 ve 3/A) (6650 sayılı kanun geçici madde 1/c)(5520 sayılı kanun madde 10/1-a)

YURT İÇİ ASGARİ KURUMLAR VERGİSİ HESAPLAMASINDA KURUM KAZANCINDAN DÜŞÜLEMEYEN İSTİSNA VE İNDİRİMLER

5520 sayılı kanun ve diğer kanunlarda yer alan fakat asgari kurumlar vergisinde düşülemeyen indirim ve istisnalar;

1. Yurt dışı iştirak kazançları (5520 sayılı kanun madde 5/1-b)
2. Yurt dışı iştirak hissesi satış kazancı istisnası (5520 sayılı kanun madde 5/1-b)
3. Yatırım fon ve ortaklarının kazanç istisnası (taşınmazlardan elde edilen kazançlar) (5520 sayılı kanun madde 5/1-d)

Ç- Taşınmaz, iştirak hisseleri ve fon satışı kazanç istisnası (5520 sayılı kanun madde 5/1-e)

• Bankalara, finansal kiralama ya da finansman şirketlerine veya TMSF’ ye borçlu durumda olanların taşınmaz veya iştirak hisselerinin satış kazancı istisnası (5520 sayılı kanun 5/1-f)
• Yurtdışı şube kazançları istisnası (5520 sayılı kanun madde 5/1-g)
• Yurt dışı inşaat,onarım,montaj ve teknik hizmetler kazanç istisnası (5520 sayılı kanun madde 5/1-h)
• Eğitim, öğretim kazanç istisnası (5520 sayılı kanun 5/1-ı)
• Yabancı fon kazançlarının vergilendirilmesinde yönetici şirketlere ilişkin kazanç istisnası (5520 sayılı kanun madde 5/A)
• Sınai mülkiyet hakları satış kazancı istisnası (5520 sayılı kanun madde 5/B)
• Kur korumalı mevduat ve katılım hesaplarından elde edilen kazanç istisnası (5520 sayılı kanun geçici madde 14)
• Tarım ürünleri lisanslı depoculuk kanunu kapsamında düzenlenen ürün senetlerinin elden çıkarılmasından doğan kazanç istisnası (193 sayılı kanun geçici madde 76)
• Araştırma alt yapılarının AR_GE ve yenilik faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlarda istisna (6550 sayılı kanun geçici madde 1/a)

5520 sayılı kanun ve diğer kanunlarda yer alan asgari kurumlar vergisi matrahından düşülemeyen bazı istisna ve indirimler;5520 sayılı kanun madde 10/1-b; 5520 sayılı kanun madde 10/1-c; 5520 sayılı kanun madde 10/1-ç; 5520 sayılı kanun madde 10/1-d; 5520 sayılı kanun madde 10/1-e ; 5520 sayılı kanun madde 10/1-f; 5520 sayılı kanun madde 10/1-ğ; 5520 sayılı kanun madde 10/1-ı; 5520 sayılı kanun madde 10/1-i; 193 sayılı kanun mülga madde 19, geçici madde 61 ve 69; 5746 sayılı kanun  madde 3/5 ‘dir.

ASGARİ KURUMLAR VERGİSİ ÖRENKLERLE HESAPLAMA

Resmi gazetede yayınlanan ilk durumda Beyannameler üzerinden indirim konusu yapılan Geçmiş Yıl Zararları indirim konusu yapılamayacaktı.Fakat Danıştay 3. Dairesi oybirliği ile vermiş olduğu 10/02/2025 tarih ve 2024/5700 Sayılı Kararı ile tebliğin geçmiş yıl zararlarının asgari kurumlar vergisi matrahından indirilemeyeceğine ilişkin düzenlemelerinin yürütmesini durdurdu. Gerekçesi ise;“…Kanun’un 36. maddesiyle 5520 sayılı Kanun’a eklenen ‘Yurt içi asgari    kurumlar vergisi’ başlıklı 32/C maddesinde, Kanun’un 32. ve 32/A maddeleri hükümleri dikkate alınarak hesaplanan kurumlar vergisinin, indirim ve istisnalar düşülmeden önceki kurum kazancının %10’undan az olamayacağı ve yurt içi asgari kurumlar vergisi hesaplanırken 1. fıkrada belirtilen kurum kazancından 2. fıkrada sayılan istisna ve indirimlerin düşüleceğinin belirtildiği, bunların dışında asgari verginin matrahının hesaplanmasına yönelik başkaca bir belirleme yapılmadığı ve davalı idareye matrahın belirlenmesine yönelik bir yetki verilmediği gibi indirim ve istisnalar dışında kalan diğer unsurların asgari verginin matrahından düşülmesine izin verilmeyeceğine dair bir yasal düzenlemede bulunmadığı anlaşılmış olup geçmiş yıl zararlarının asgari kurumlar vergisi matrahından düşülmeyeceği ve asgari kurumlar vergisinin hesaplanmasında dikkate alınacağına ilişkin dava konusu düzenlemede hukuka uygunluk bulunmadığı ve uygulanması halinde telafisi güç veya imkansız zararların dogmasına yol açabileceği sonucuna ulaşıldığından yürütmenin durdurulması isteminin kabulünü gerektirmiştir.

Düzenlemenin amacı, her nekadar çeşitli indirim ve istisnalar nedeniyle düşük vergilemenin önlenmesi olmasına  karşılık,  geçmiş yıl zararlarının asgari vergi matrahından düşülmesine izin verilmemesi, ticari bilanço  üzerinden % 10 oranında vergi alınmasına yol açacağından kurumlar vergisinin konusunun, Kanun’un 1. Maddesinde sayılan kurumların kazançları olduğu dikkate alındığında, geçmiş yıl zararından dolayı vergiye tabi kazancı olmayan bir mükellefin dava konusu düzenleme nedeniyle vergi ödemek zorunda kalacağı da açık ve nettir.”

Sonuç olarak özetleyecek olursak; Asgari kurumlar vergisi uygulamasıyla istisna ve indirimler den yararlanmayı azaltmak,ticari bilanço karı üzerinden kurumlar vergisi matrahı tespiti yaparak belli bir miktarda kurum kazancı olarak vergi geliri toplamayı hedeflemektedir.Danıştay tebliğin bazı hükümlerine yürütmeyi durdurmaya hükmetmiş olsa da nihai karar süreci devam etmektedir.Bu süreç tamamlanıncaya kadar ise  Geçmiş yıl zararları geçici vergi dönemlerinde mahsup edilebilecektir.Ayrıca 14.04.2025 tarihli GİB açıklamasında da geçmiş yıl zararlarının 2025 1. Geçici Vergi döneminde mahsuna izin veren açıklama yapılmıştır.

Ayşe İşçi

Smmm

KAYNAKÇA

KURUMLAR VERGİSİ GENEL TEBLİĞİ

DANIŞTAY 3. DAİRE 2024/5700 E.